بررسی سیر تحول تأثیر زبان عربی بر نظم و نثر فارسی از نیمه قرن سوم هجری تا پایان قاجاریه

پیوند و ارتباط زبان عربی و زبان فارسی، قدمتی دیرینه دارد؛ پیوندی که گویا پیش از اسلام وجود داشته و با ورود اسلام به ایران و هم زمان با طلوع نخستین آثار ادب فارسی در قرن های سوم و چهارم هجری شروع شده و تاکنون ادامه دارد. این دو زبان،ارتباطی دو سویه با هم داشته اند؛ امّا در این میان، سهم تأثیر زبان عربی بر زبان فارسی به مراتب بیشتر بوده است؛ چنانکه اوج تأثیر پذیری زبان فارسی از زبان عربی را می توان در قرن های هفتم و هشتم و در سبک موسوم به عراقی مشاهده کرد. بزرگان ادب فارسی در هم? ادوار گذشته به شیوه های مختلف از زبان عربی تأثیر پذیرفته و آثار ادبی خود را به نقش و نگارِ واژگان، اشعار و امثال عربی آراسته اند. نظر به اهمّیّت دستیابی به سیر صعودی و نزولی تاثیر زبان عربی بر نظم و نثر فارسی، در این رساله سعی شده تا سیر این تحوّل، از نیمه دوم قرن سوم هجری تا پایان حکومت قاجاریّه، بر اساس مولّفه های مختلف زبان عربی، شامل آیات و احادیث، اشعار عربی، واژگان و تأثیرات مـضمونی و کاربـردی، تحلیل و بررسی شود. رونـد یـاد شده، از دور? سـامانیان و غزنویان شروع می شود و تا اواخر قاجاریّه ادامه می یابد. در این رساله از میان اشعار و متون زبان فارسی در ادوار ادبی گذشته، بخش های متنوّعی از آثار بزرگان هر دوره، گزینش و نشانه های این تأثیر و عوامل اثر گذار سیاسی و اجتماعی در آن،تبیین شده است. یافته های این جستار، نشان می دهد زبان فارسی در هم? ادوار حیات خود، به شکل گسترده ای از زبان عربی تاثیر پذیرفته است. این تاثیرپذیری در دوره های مختلف و بسته به اوضاع سیاسی واجتماعی، فراز و فرودهایی داشته است. استفاد? شاعران ونویسندگان فارسی زبان از مولّفه های زبان عربی، دلایلی چند داشته که مهم ترینِ این دلایل، اظهار فضل شاعر و نویسند? فارسی زبان و تفاخر به عربی دانی و گاهی نیز از سر تفنّن می باشد؛ شاهد آن که در بسیاری از موارد با حذف این مولّفه ها، آسیب چندانی به معنای نثر یا شعر فارسی وارد نمی شود.